از یمانی موعود تا یمانی موهوم: ویژگی‌ها و شاخصه‌های حقیقی در روایات
چکیده: این نوشتار به بررسی روشمند شاخصه‌های «یمانی موعود» بر پایه روایات معتبر شیعه می‌پردازد و آن را با ادعاهای مدعیان معاصر نظیر احمد اسماعیل بصری مقایسه می‌کند. تحلیل دقیق واژگان و ساختار احادیث، نشان می‌دهد که یمانی حقیقی نه تنها مورد اجماع و دارای نشانه‌های روشن است، بلکه دعوت او به‌سوی امام حق، شرط اعتبار اوست. همچنین بر خلاف تبلیغات مدعیان، هیچ‌گونه اطاعت مطلق یا بیعت بلاشرط از یمانی خواسته نشده، بلکه تنها مقابله با او ممنوع دانسته شده است. این تمایز، از مهم‌ترین دلایل بطلان یمانی‌های موهوم است.
مقدمه: در سال‌های اخیر، برخی مدعیان ظهور و نیابت خاصه از امام زمان(عج)، با بهره‌گیری از مفاهیم روایی همچون «یمانی»، تلاش کرده‌اند خود را با نشانه‌های آخرالزمانی تطبیق دهند. در این میان، «احمد اسماعیل بصری» و جریان وابسته به او از مهم‌ترین مدعیان معاصر است که خود را «یمانی موعود» می‌نامد. برای پاسخ به این ادعا، بررسی دقیق واژگان و مفاهیم احادیث مرتبط ضروری است.
بخش اول: جایگاه یمانی در روایات
روایت معروف از امام باقر(ع) چنین است:
«و لیس فی الرایات رایه أهدى من رایه الیمانی، هی رایه هدى، لأنه یدعو إلى صاحبکم، فإذا خرج الیمانی حرم بیع السلاح على الناس، و إذا خرج الیمانی فلا یحل لمسلم أن یلتوی علیه، فمن فعل فهو من أهل النار، لأنه یدعو إلى الحق و إلى طریق مستقیم.» (بحارالأنوار، ج۵۲، ص۲۳۲)
این روایت چند شاخصه روشن برای یمانی ترسیم می‌کند:
اهدی الرایات: هدایت‌گرترین پرچم است.
یدعو إلى صاحبکم: دعوت او به‌سوی امام زمان است، نه به‌سوی خود.
حرمت التواء علیه: مخالفت و معارضه با او حرام است.
نکته تفسیری مهم – معنای دقیق «فلا یحل لمسلم أن یلتوی علیه»: روایت نفرموده «فلا یحل أن یلتوی عنه»، بلکه گفته «علیه». این تفاوت بار معنایی دارد:
یلتوی عنه یعنی روی‌گرداندن و اطاعت نکردن.
یلتوی علیه یعنی درگیر شدن، خصومت، ایستادگی در برابر او.
به‌عبارت دیگر، روایت نمی‌گوید اطاعت از یمانی واجب است، بلکه می‌گوید جنگیدن یا مقابله با او حرام است. این تفاوت ظریف نشان می‌دهد که:
یمانی در جایگاه امام معصوم نیست که اطاعت مطلق از او لازم باشد.
اما آن‌قدر بر حق است که مخالفت علنی یا اقدام خصمانه با او، موجب آتش دوزخ خواهد بود.
پس اگر کسی مدعی باشد که چون یمانی است، اطاعت و بیعت با او واجب است، باید گفت: روایت چنین وجوبی را نمی‌رساند، بلکه فقط حرمت معارضه و جنگیدن با او را بیان می‌کند؛ چنان‌که در مورد بسیاری از انسان‌های هدایت‌گر نیز معارضه با آنان ناپسند است، اما اطاعت از آنان واجب نیست.
بخش دوم: تطبیق‌ناپذیری یمانی حقیقی با مدعیان معاصردر روایات، یمانی دارای ویژگی‌هایی است که هیچ‌یک از مدعیان امروزی آن را ندارند:دعوت آشکار به امام حق (نه به خود).شفافیت، نه پنهان‌کاری و رمزآلود بودن.تأیید عمومی و عقل جمعی شیعه.عدم تناقض با اصول دین و شریعت.در حالی‌که احمد اسماعیل بصری:خود را «فرزند امام» و «مهدی اول» معرفی می‌کند.دعوتش با تعالیم اهل‌بیت و فقهای شیعه ناسازگار است.روش تبلیغ او مبتنی بر شبهه، رمز، خواب، و تخریب علماست.
پیشنهاد پایانی:برای شناخت یمانی حقیقی، باید نگاه منظومه‌ای به علائم ظهور داشت، نه تکیه بر یک روایت یا ادعا.نقد مدعیان باید با تحلیل واژگان، فقه روایت، و منطق نقلی ـ عقلی صورت گیرد؛ و این وظیفه امروز عالمان شیعه است.
منابع:بحارالأنوار، علامه مجلسی، ج۵۲الغیبه، شیخ طوسیکمال‌الدین، شیخ صدوقعصر ظهور، علی کورانینقد مدعیان دروغین، مرکز تخصصی مهدویت
