انقطاع نیابت و سفارت در عصر غیبت کبری
انقطاع نیابت و سفارت در دوران غیبت کبری از جمله عقاید مسلم نزد شیعه می باشد و اگر کسی مدعی آن شود را فردی کافر میدانند.
و دلیل این عقیده شیعه نامه امام عصر «عج» به آخرین نایب خود می باشد که امام عصر «عج» طی آخرین نامه خود به علی بن محمد سمری « ره» پرونده نیابت خاصه در عصر غیبت کبری را تا زمان صیحه و خروج سفیانی ملغا اعلام میکنند و میفرمایند:
« بِسْمِ اَللّهِ اَلرَّحْمنِ اَلرَّحِیمِ اى على بن محمد سمرى خداوند تو را جزاى خیر دهد و اجر دوستانت را در بارۀ تو افزون گرداند، تو بیش از شش روزِ آتی، زنده نیستى، اکنون بساطِ امرِ خود را جمع کن و هیچکس را وصى خود قرار نده؛ چراکه دیگر، غیبتِ کامل فرارسید و دیگر تا مشیت خداوند نخواهد، براى من ظهورى نخواهد بود، و ظهور من بسیار بطول خواهد انجامید تا آنگاه که دلها قساوت بگیرد و زمین از جور و فساد پر گردد. پس از من کسانی نزد شیعیانم خواهند آمد که مدعى مشاهده اند، هشدار که هر کس پیش از خروجِ سفیانى و وقوعِ صیحۀ آسمانى، مدعىِ مشاهده گردد، یک دروغگوی افترا زن است و لا حول و لا قوه الا باللّه العلىّ العظیم. »
کمال الدین شیخ صدوق ص۵۱۵؛ غیبت طوسی ۳۹۵؛ الخرائج و الجرائح ص۱۴۲.
میبینیم که امام عصر «عج» فرمودند : اکنون بساطِ امرِ خود را جمع کن و هیچکس را وصى خود قرار نده؛ چراکه غیبت کامل فرارسید.
دلالت این فراز از توقیع حضرت مهدی علیه السلام ، واضح است؛ باتوجه به اینکه علی بن محمد سمری (ره) حائز مقام نیابت خاصه از امام زمان علیه السلام بود، آنحضرت سفارش می کند که شیخ سمری(ره)، بساط اینچنین مقامی را جمع کند و به هیچ کسی بعنوان نایب پس از خودش، وصیت نکند تا مبادا کسی مدعی مقام نیابت خاصه پس از وی شود؛ و علت آن دستور را وقوع غیبت دوم که در برخی نسخ آمده: غیبت تامه، قلمداد می فرماید. اینکه آنحضرت «عج» اتمام نیابت خاصه را معلولِ وقوع غیبت تامه قلمداد می کند، یعنی: ذات و خاصیت غیبت تامه همین است که احد الناسی، در هیچ یک از برهه های دوران غیبت کبری، نایب خاص امام نخواهد بود؛ و لذا تمام مدعیان بابیت و رسالت و نیابت خاصه از آنحضرت در دوران غیبت کبری، دروغگو هستند. ۱
همچنین بنابراین توقیع شریف که علامه محقق سید محمدتقی اصفهانی درباره آن می نویسد:
«علمای ما از دوران صدوق تا به امروز بدین توقیع استناد کرده و بر آن اعتماد کرده اند و احدی از بزرگان ما نه در آن مناقشه نکرده و نه اعتبار آن را زیر سوال برده اند؛ همچنانکه این گفته من بر کسی که در گفته های بزرگان و عالمان تتبع داشته باشد، پوشیده نیست. » ۲
(ترجمه مهدویت خاتمه ( اکبربیرامی) ج۳ ص ۱۴)
مکیال المکارم ج۲ص۳۵۵
شیعه اجماع دارد که هرکس در عصر غیبت کبری نیابت خاصه امام عصر«عج» را کند فردی کافر است . چنانچه که جناب شیخ الطائفه طوسی «ره» بیان میکند :
شیخ الطائفه طوسی از معلم شیعه شیخ مفید از عالم والاقدر، علی بن بلال مهلّبی از آبروی مذهب شیعه و استاد مکتب تشیع در زمانش، جعفر بن محمد بن قولویه آورده است که ایشان درباره مدعی نیابت: (ابودلف کاتب)، فرمود:
«پس ما او را نفرین کردیم و از او اعلان بیزاری کردیم چراکه: در نظر ما، تمام مدعیان امر پس از سمری (که رحمت خداوند بر او باد)، کافرانی فتنه گر و گمراه گرانی منحرف هستند؛ و توفیق تنها از جانب خداوند است. » ۱
همچنین شیخ طوسی میفرمایند :
: «بیانِ امر ابوالحسن علی بن محمد سمری که پس از شیخ ابوالقاسم حسین بن روح نوبختی( خداوند رحمتش کند) آمد و با او دیگر بساط بابیت و علمیت از جانب امام زمان برچیده شد.» ۲
سید بن طاووس نیز می نویسد: «و زمانی که امر به علی بن محمد سمری رسید او اینچنین عنوان داشت که مهدی او را آگاهانیده است که قرار است مهمانِ سرای خداوندی گردد و آنحضرت وی را از روز وفاتش باخبر نموده بود و دستور داده بود که هیچکس را به جانشینی خود در نیاورد چراکه دیگر غیبت تامه فرا رسیده؛ غیبتی که مومنان در آن دچار آزمون خواهند شد.» ۳
۱-غیبت طوسی ص۴۱۲
۲- غیبت شیخ طوسی ص۳۹۳ الی۳۹۵
۳- الطرائف فی معرفه مذاهب الطوائف ص۱۸۴
و شیخ ابوالفتح اربلی می گوید: «از میان امامان هدایتگر علیهم السلام، مهدی همان صاحب شمشیر و قائم بر حق و منتظر دولت ایمان است؛ پیش از قیام او دو غیبت است که یکی طولانی تر از دیگری است؛ همچنانکه در روایات اینچنین آمده است؛ تفاوت غیبت صغری با دومی این است که از آغاز ولادت آنحضرت آغاز شد و با برچیده شدن بساط فرستادگی و سفیرگری از آنحضرت به پایان رسید؛ و غیبت دوم پس از آن رخ داد که در انتهای آن، حضرت قائم با شمشیر قیام خواهد کرد .» ۱
مرحوم شیخ فاضل مقداد نیز تصریح میکنند : «و برای آنحضرت نایبانی بود که امر وی توسط آنان از جانب آنحضرت صادر میشد؛ اما پس از آن دوران دیگر آنحضرت غایب شد و در پس پرده غیب رفت و آن بساط سفارت و دیدار با آنحضرت، بکلی برچیده شد. » ۲
و میبینیم که شیخ عاملی نباطی بیاضی از علمای بزرگ شیعه می گوید: «و آنحضرت سمری را از روز وفاتش آگاهانید و او را مامور نمود که دیگر هیچکس را پس از خود به وکالت از امام زمان برنگزیند؛ چراکه غیبتِ تمام و کمال رخ داده است؛ غیبتی که در آن مومنان دچار آزمون بشوند. غیبت سنت خداوند در میان بندگانش است و کتب تاریخی گواه این ادعاست. »۳
همچنین شهید ثانی که افتخار مکتب تشیع هستند می گوید: «تا اینکه امر امامت به حضرت صاحب الامر ( صلوات الله و سلامه علیه و عجل لله فرجه) رسید؛ و اقتضای مصلحت الهی و حکمت خفیه خداوند بر این بود که آنحضرت از دیده ها نهان شود؛ لذا وی برای وجود واسطه هایی میان خود و شیعیانش از باب تبلیغ حکم، نایبانی را نصب نمود؛ اما بساط نیابت با از میان رفتن آخرین نایب مهدی، یعنی جناب علی بن محمد سمری، بکلی از میان برداشته شد و دیگر واسطه ای میان آنحضرت و شیعیان نبود و وصول به درگاه او بکلی محو گردید. »۴
« ۱- کشف الغمه فی معرفه الأئمه ج۳ص۲۴۳ » « ۲- الانوار الجلالیه فی شرح الفصوص النصیریه ص۱۶۵ »
« ۳- الصراط المستقیم ج۲ص۲۳۳ » « ۴- رسائل شهید ثانی ج۲ص۷۷۹ »
درجایی دیگر میخوانیم که قاضی نور الله شوشتری مینویسد : «تفاوت میان دو غیبت آن است که در غیبت صغری، سفیران مهدی و وکیلان و افراد نکوکار امت محمدی، می توانستند به حضور آنحضرت شرفیاب شوند و دستورنامه ها و توقیعات آنحضرت را که واجب الاطاعه بود، برگیرند؛ اما در غیبت کبری، آن پیوند و ارتباط بکلی از هم گسسته شد. » ۱
و مرحوم سید علی خان مدنی می گوید: «بساط فرستادگی و نمایندگی از مهدی با وفات ابوالحسن علی بن محمد سمری برچیده شد؛ وفات او در سال ۳۲۹ ق رخ داد و گویند که: وفاتش مصادف با نیمه شعبان سال ۳۲۸ بوده است. خداوند او را رحمت فرماید.» ۲
و دیگر علمای متقدم و متاخر شیعه که نقل تمام کلمات و نوشته های آنها در این باب نیاز مند تالیف یک کتاب است و از حوصله یک مقاله اجمالی خارج است .
پس این اجماع تمام شیعه از علمای سلف تا به علمای خلف می باشد.
« ۱- ریاض السالکین ج۱ص۱۹۱ »
« ۲- مجالس المومنین ص۱۱۹ »
« و السلام علیکم و رحمه الله و برکاته »
